De Rif daagt koning Mohammed VI uit

Aboubakr Jamai, een ervaren journalist uit Marokko, die meerdere keren in botsing is gekomen met het regime, schreef een stuk over de huidige situatie in Marokko in Le Monde Diplomatique (https://www.monde-diplomatique.fr/2017/07/JAMAI/57669)(met betaalmuur), dat op Lakome in het Arabisch is vertaald (http://lakome2.com/point-de-vue/28707.html). Die Arabische vertaling wordt ingeleid door een samenvatting van het stuk. Die samenvatting heb ik weer uit het Arabisch vertaald:

In tegenstelling tot wat de autoriteiten beweren, is de bedoeling van de Rif-beweging niet het verhinderen van de uitvoering van het publieke beleid, maar het aantonen van het falen van het Marokkaanse institutionele model dat is gebaseerd op autoriteit (? Lijkt typefout in het origineel) en despotisme enerzijds en anderzijds grote infrastructurele projecten om grotere groei te creëren, ondanks dat grote internationale financiële instellingen zoals de Wereldbank hebben aangetoond dat dit niet werkt.
Jamai, die ook docent internationale betrekkingen is bij American (IAU?) in Aix en Provence meldt ook dat de Rif-beweging weliswaar de koning niet rechtstreeks verantwoordelijk houdt, maar wel indirect door de geschiedenis zich te laten herhalen (na 20-februari beweging in 2011; jh) en door de religieuze bevoegdheden van de koning en de concensus hierover op te schudden.
Hij vermeldt ook dat het ‘opslokken’ van de PJD (islamitische regeringspartij; jh) door de makhzen (deep state, ‘het systeem’; jh) ervoor heeft gezorgd dat die makhzen nu in zijn eentje tegenover de Rif-beweging staat, zonder een ‘beschermend schild’ (in de vorm van die PJD; jh), zoals het geval was in 2011.

update 27 juni over de situatie in Marokko

Op de website NieuwWij heb ik weer een explainer geschreven, nu over de rol en positie van de Marokkaanse islamitische beweging Al Adl wa-l-Ihsan.
Die tekst is te lezen op de website NieuwWij.nl, en via deze link.

Verder werd afgelopen weekend Marokko ineens ook nieuws in Nederland, vanwege een 'diplomatieke kwestie' tussen Marokko en Nederland. Ambassadeur Bellouki werd door zijn minister teruggeroepen naar Rabat voor overleg. Dat is een vrij zwaar middel in het diplomatieke verkeer. Nederland was dan ook 'not amused' over deze stap.
Het heeft te maken met de Marokkaanse Nederlander Saïd Chaou, die volgens Marokko een grote drugscrimineel is, en hij zou ook de protesten in de Rif aanwakkeren. Overigens is Chaou ook in Nederland gearresteerd wegens drugshandel etc. Hij schijnt ook vier maanden vast te hebben gezeten. Het is mij niet geheel duidelijk of hij in Nederland ook een straf heeft uitgezeten daarvoor.

Binnenkort heb ik wellicht meer te melden over deze kwestie. Het is nu jammer dat ik geen onderdeel meer ben van de ambassade in Rabat, hoewel, dan zou ik er niet over mogen schrijven :-)

Disclaimer van een Marokkokenner

Maart 2024

Ik voeg aan mijn 'disclaimer' het volgende toe.

Ik ben zeer kritisch op het beleid van de staat Israël tegen de Palestijnen, zeker sinds de laatste oorlog tegen Gaza. 57 jaar Israëlische bezetting is niet goed te praten. Drie generaties Palestijnen hebben nooit vrijheid gekend.

Vanwege mijn opstelling word ik vaak voor antisemiet uitgemaakt. Ik ontken dat ten stelligste. Ik maak me er niet meer zo druk over want het begrip antisemitisme is ontzettend uitgehold sinds elke kritiek op Israël als zodanig wordt gekwalificeerd.

Ik wil hier heel duidelijk stellen dat ik helemaal niets heb tegen joodse Nederlanders of Joden uit andere landen, zelfs niet uit Israël. Voor mij zijn echt alle mensen gelijk.

Ik heb wel grote moeite met mensen die het beleid van de staat Israël steunen.

En ja, ik veroordeel de daden van Hamas tegen onschuldige burgers op 7 oktober 2023. Ik heb op 8 oktober een tweet in het Arabisch gericht aan het account dat toen nog in de lucht was waarin ik Hamas opriep de burgergijzelaars vrij te laten.

En, misschien ten overvloede, voor mij staat buiten kijf dat de Holocaust behoort tot de grootste misdrijven  uit de menselijke geschiedenis, naast de Transatlantische slavernij en het kolonialisme.

====

juni 2017

Ik heb de afgelopen weken vrij intensief gerapporteerd over de onrust in Marokko. Dat heeft soms ook stekelige reacties opgeleverd. Ik wil me daarom verantwoorden voor wat ik doe en heb gedaan.

Ik zie in Nederland polarisatie ontstaan onder de Marokkaans Nederlandse gemeenschap. Men is voor of tegen de mensen die in Marokko de straat op gaan (niet alleen in El Hoceima, ook elders). Ik hoop objectieve informatie te geven.

Ik zie ook dat er een tekort is aan betrouwbare neutrale informatie. De Nederlandse media publiceren mondjesmaat en ook in het Engels is er niet heel veel beschikbaar.

En als er dan in Nederland over Marokko wordt gepubliceerd ben ik daar wel kritisch op. De feiten moeten wel kloppen. Ik kom hier later op terug.

Voor jullie informatie: ik word er niet voor betaald informatie over Marokko te verspreiden. Ik word betaald om studenten Arabisch te leren. En daar moet ik dus ook het grootste deel van mijn tijd aan besteden.

Maar ik ben wel zeer goed op de hoogte van hoe zaken in Marokko gaan. Ik kom namelijk al 40 jaar in dat land en heb er van begin 2009 tot half 2015 gewoond en gewerkt. En niet zomaar gewerkt. Ik heb heel veel informatie verzameld omdat ik met heel veel mensen in contact kwam, uit vele sectoren: overheden, universiteiten, ngo's, bedrijven, maar ook had ik contact met gewone mensen: mijn tuinman en zijn familie, mijn personeel en hun partners etc. En met diplomaten, want ik was als attaché op de Nederlandse ambassade zelf onderdeel van het diplomatieke circuit. Het grootste deel van mijn blog, gestart in 2006, gaat over die werkzaamheden en contacten.

Op basis van die 40 jaar voel ik mij betrokken bij Marokko (lees mijn stuk op NieuwWij).

Dus in de eerste plaats lees ik berichten over wat er op dit moment allemaal gebeurt daar uit pure belangstelling. Tijdens de vorige periode van protesten in 2011 zat ik er bovenop, nu moet ik het van een afstand volgen. Maar gelukkig zijn er websites met informatie. Ik volg vooral een aantal onafhankelijke nieuwssites in het Arabisch (Hespress, Lakome) en het Frans (TelQuel, Le Desk, Huffington Post Maghreb).

En dan is het soms een kleine moeite wat van die informatie te delen in het Nederlands, vooral via Twitter en sinds een paar weken gebruik ik mijn blog ook voor de actualiteit. En verder heeft de redactie van de site NieuwWij.nl me gevraagd regelmatig te berichten over de gebeurtenissen in Marokko.

Maar nogmaals, dit is niet mijn hoofdactiviteit.

En ja, ik heb zelf ook bepaalde voorkeuren, maar ik probeer in mijn berichten feiten te rapporteren of de ontwikkelingen te analyseren, zonder daarbij mijn eigen mening over de gewenste ontwikkelingen in Marokko te sterk op de voorgrond te plaatsen. Behalve dan de expliciete wens dat dierbare vrienden in Marokko zoals mijn vroegere tuinman, bewaker en werkster een beter leven zullen krijgen.

Ik pretendeer niet compleet te zijn in mijn berichten, niet in wat ik lees en niet in wat ik doorgeef. Ik pretendeer ook niet op professionele wijze te rapporteren, ik ben namelijk geen journalist. Ik weet wel dat ik veel journalisten onder mijn volgers heb, en ik zie af en toe wel eens wat in de berichtgeving terug waarvan ik dan denk: dat komt bij mij vandaan. En ik word ook regelmatig geraadpleegd door journalisten, dus mijn kennis wordt kennelijk wel gewaardeerd.  In de jaren dat ik in Rabat werkte mocht ik niet (officieel) met de pers praten maar dat is nu anders. In de twee jaar dat ik nu weg ben uit Rabat heb ik de media regelmatig te woord gestaan en het NOS‑gebouw in Hilversum heb ik al vanuit diverse richtingen aangevlogen.

Maar ik ben ook kritisch op wat professionele journalisten schrijven over Marokko. Zij worden er wél voor betaald om hun werk goed te doen. Ik ga niet kritisch doen over keuze van onderwerpen, volledigheid of invalshoeken, maar wel over de feiten. Die moeten kloppen. Dus als ik iets lees wat duidelijk niet klopt, dan reageer ik daar op. Zodat de journalist in kwestie een volgende keer weet bij wie hij (gratis!) informatie kan krijgen of checken. En dat gebeurt ook, ik noem geen namen.

Een ander belangrijk bezwaar dat ik al jaren heb: de Nederlandse media sturen geen eigen correspondenten naar Marokko. Het zijn altijd free lancers, die op eigen initiatief naar Marokko vertrekken en daar voor een karig inkomen hard moeten sappelen om hun berichten bij elkaar te sprokkelen. Of die moeten knokken met de Marokkaanse autoriteiten om een accreditatie als journalist te krijgen. En als ze die na twee jaar nog niet hebben, blijkt dat ze van de ene op de andere dag nog Marokko uitgezet kunnen worden ook.

Of het zijn de correspondenten in Madrid of Parijs, die Marokko er 'even' bij doen, grotendeels door hetzelfde te doen wat ik doe: internet bijhouden (maar dan alleen Franstalig), en af en toe een keer naar Marokko wippen.

Mijn tweede bezwaar tegen dit correspondentenbeleid is dat het meestal mensen zijn die geen Arabisch beheersen. Verder zijn het veelal zeer bekwame en gedreven journalisten, met velen heb ik een vriendschappelijke band opgebouwd, maar ze missen een groot deel van de informatie over wat er in Marokko gebeurt omdat ze die bronnen niet lezen die ik wel lees, en omdat ze niet zomaar een praatje kunnen maken met de gewone man of vrouw in de straat.

Dus, wil je meer informatie dan ik kan doorgeven: duik er zelf in! Arabisch is te leren, het kost je wel zeker anderhalf tot twee jaar.

Wil je schrijven over Marokko en wil je iets vragen of checken: mail me. Meerdere journalisten doen het.

Wil je kritiek uiten over mijn verslaglegging: mrehba bi‑k (welkom), maar wel opbouwend graag, en gestoeld op feiten.

PS: Een zeer kundig en gerespecteerd Nederlands journalist kwam naar Rabat en ik heb hem uitgebreid gesproken. Hij schreef een prachtig stuk voor een gerespecteerd Nederlands weekblad, dat hij mij eerst liet lezen. Ik had een aantal correcties en aanvullingen. Daar was hij zo blij mee dat hij voorstelde ook mijn naam onder het stuk te zetten. Gezien mijn positie als diplomaat in Marokko was dat geen goed idee, dus daarvoor heb ik bedankt.

Gaat koning Mohammed VI ingrijpen? Hooggespannen verwachtingen

Politiek antropoloog Mazouz stelt dat de Marokkanen een interventie van de koning verwachten, teneinde de fouten te herstellen die na de 20 Februaribeweging (2011) zijn gemaakt.

Die interventie zou moeten inhouden:

• Naar huis sturen van de regering El Othmani. De regering is op een vreemde manier tot stand gekomen en heeft getoond niet met de protesten om te kunnen gaan.
• Er moet een nationale eenheidsregering komen voor 2 jaar.
• Vervroegde verkiezingen houden.
• Het functioneren van de politieke partijen moet worden herzien. De staat moet stoppen volledige contreole op de partijen uit te oefenen.
• Een nieuwe nationale partijen dynamiek creëren.
• Een grondwetswijziging doorvoeren.

De wil van de monarchie om te hervormen zal onvoldoende zijn als er geen werkelijk transparant contract (pact) is met de samenleving, gebaseerd op democratie en het openstaan voor nieuwe elites die in het verleden met uitsluiting zijn geconfronteerd.

Kortom, het is niet gering, wat Mazouz hier beschrijft. Het zijn overigens verwachtingen die niet terugkomen in de eisen van de Rif-beweging.
Dat men een interventie van de koning verwacht heb ik meer gehoord en gelezen, maar dan zijn de verwachtingen meer gericht op het kalmeren van de demonstranten en het terechtwijzen van de bestuurders die er een potje van hebben gemaakt.

Welke van de verwachtingen realistisch zijn is een vraag waar de toekomst het antwoord wellicht op zal brengen.

De grote afwezigen, een koning en een president in Marokko

Er is de afgelopen weken veel gebeurd in El Hoceima en omstreken.

Daar is op gereageerd door verschillende partijen. De Marokkaanse staat wordt vooral verweten de protesten alleen maar te zijn tegemoetgetreden vanuit een 'veiligheidsbenadering'. Met politie, ME en leger dus.

Er is ook kritiek dat een aantal cruciale functionarissen zich geheel afzijdig hebben gehouden.

Dit verwijt is gemaakt aan het adres van:

Premier El Othmani. Hij zou zich onvoldoende hebben laten zien, en geen regie-rol op zich hebben genomen, maar het hebben overgelaten aan minister van Binnenlansdse Zaken Laftit.

Minister Ramid voor mensenrechten. In het vorige kabinet nog minister van Jusititie. Ook van de regeringspartij PJD. De protesten en de reactie erop door de autoriteiten raken aan de mensenrechten en dus had hij zich ermee bezig moeten houden, vindt men.

Elias El Omari, secretaris generaal van oppositiepartij PAM, en gekozen voorzitter van de Regionale Raad Tanger-Tetouan-El Hoceima. Deze man heeft in deze situatie meerdere petten op. Hij is dus voorzitter van een gekozen orgaan, dat niet veel feitelijke macht heeft. En hij is de leider van de PAM, een oppositiepartij, maar ook omschreven als de ‘partij van de vriend van de koning’, want de partij is opgericht door de hieronder nader te noemen El Himma.

En veel mensen, ook commentatoren en analisten vragen zich af wanneer koning Mohammed VI zich in de kwestie zal mengen. Die is tot nu to ook stil gebleven. Men verwacht van hem een toespraak zoals hij deed op 9 maart 2011, waarin hij aangaf de signalen van de demonstranten gehoord te hebben, waarna hij aankondigde dat er een nieuwe grondwet zou komen.

Ik las een bericht dat de koning boos zou zijn op zijn adviseur (en goede vriend) Fouad Ali El Himma, omdat die de bedenker zou zijn van de benadering waarbij de leiders van de protesten in El Hoceima worden beschuldigd van separatisme (afscheiding van de Rif van Marokko).

De Franse president Macron, die op bezoek was in Rabat, heeft gezegd dat de koning ongerust is over de situatie in de Rif, dat hij de demonstraties als een ‘gewone zaak’ ziet, en dat ze binnen het kader van de grondwet plaatsvinden. De koning zou willen luisteren naar de eisen van de demonstranten. Macron verwacht dat op lange termijn aan de eisen tegemoet gekomen zal worden.

http://www.hespress.com/politique/354234.html

De berichtgeving in Marokko 15 juni

Nog maar eens wat kopregels vertaald.

Hespress:

Arsalan (woordvoerder Beweging Al Adl wa al Ihsan): de arrestaties en processen zijn olie op het vuur van de protesten in de Rif.

http://www.hespress.com/politique/354232.html

De mars in Rabat: dynamiek van de marginalisering in confrontatie met de geloofwaardigheid van het politieke systeem.

http://www.hespress.com/orbites/354184.html

Democratie in het huidige Marokko: voorwaarden, tekortkomingen en voorstellen voor oplossingen.

http://www.hespress.com/orbites/354237.html

Demonstranten bekritiseren de vonnissen tegen de activisten uit El Hoceima en Deriouche.

http://www.hespress.com/regions/354264.html

De afwezigheid van Ramid (min. Mensenrechten; jh) in het debat over de toestand in El Hoceima wekt discussie op.

http://www.hespress.com/politique/354222.html

Al Nahj (Al Nahj al Dimokratiy, meest linkse politieke partij; jh): de mars in Rabat is een klap voor de maffia van de makhzen (het ‘systeem’ dat de werkelijke macht in handen heeft in Marokko; jh)

http://www.hespress.com/politique/354091.html

Lakome:

Initiatief voor de Rif (groep oud-politici; jh): Er is geen sprake van een separatistische stroming, er is een gebrek aan vertrouwen, wij zullen Zefzafi en zijn kameraden bezoeken.

http://lakome2.com/politique/28232.html

Bovenaan aanbevelingen Initiatief tot Oplossing Rif-crisis: vrijlating arrestanten, media moeten zich openstellen voor de activisten.

http://lakome2.com/politique/28237.html

Journalistenvakbond: gearresteerde Rif-mediamensen worden voor zware aanklachten vervolgd, wij eisen hun onvoorwaardelijke vrijlating.

http://lakome2.com/politique/media/28236.html

At-Tawhid wa-l-Islah (behorend tot PJD) roept op tot kalmte in de Rif t.g.v. religieuze feestdagen en eist vrijlating arrestanten.

http://lakome2.com/politique/28231.html

Juristen: directie Oukacha gevangenis heeft de deuren niet geopend voor ons om de situatie van de arrestanten van de Rif-beweging te controleren.

http://lakome2.com/politique/droit-humain/28230.html

De PAM (oppositiepartij, ook omschreven als ‘dicht bij het paleis’; jh) omschrijft de vonnissen tegen de arrestanten van de Rif-beweging als zwaar en de eisen van de bewoners als gerechtvaardigd en terecht.

http://lakome2.com/politique/28227.html

Politie treedt op met geweld tegen demonstranten te El Hoceima en verhindert protestmarsen met wapenstok.

http://lakome2.com/politique/28224.html

Hoge autoriteiten wijzen het initiatief af van Youssoufi (oud premier, socialistische partij; jh), Benkirane (oud premier PJD islamitische partij, regeringspartij) en El Alaoui (oud SG van de PPS, regeringspartij) om de Rif-beweging te kalmeren en de arrestanten vrij te krijgen.

http://lakome2.com/politique/28223.html

Zefzafi: de blokkade (eenzame opsluiting? Jh) heeft me niet klein gekregen. Jelloul: mijn strijd vanuit de gevangenis is een strijd voor waardigheid (karâma-dignity).

http://lakome2.com/politique/28221.html

Advocaat Bouchtaoui: de zware straffen voor de leden van de volksbeweging doen ons denken aan de processen een veroordelingen uit de jaren van lood (tijdens Hassan II; jh).

http://lakome2.com/politique/28220.html

Na hun isolatie: arrestanten van de Rif-beweging beginnen hongerstaking en Zefzafi mag geen contact met zijn familie of de andere arrestanten.

http://lakome2.com/politique/28219.html

Na de grote demonstratie in Rabat op 11 juni 2017

Afgelopen zondag, 11 juni, vond in Rabat een grote demonstratie plaats ter ondersteuning van de protestbeweging in de Rif in Noord Marokko.

Ik heb gisteren op de website NieuwWij al een stukje geschreven naar aanleiding van die demonstratie. (En twee weken geleden schreef ik al een soort explainer op diezelfde website over de situatie in de Rif).

Vandaag las ik een stuk van een andere analist die ook een aantal boodschappen of signalen destilleert uit de protestmars in Rabat. Het betreft Abderrahim Manar Slimi, van het Atlantisch Centrum voor Strategische Studies en Veiligheidsanalyse. Ook hij komt (toevallig?) met zes boodschappen/signalen die enige overlap vertonen met de analyse die ik op NieuwWij beschreef.

Video van Amazigh Times op Facebook:
https://www.facebook.com/amazightimes/videos/1573014882730103/

Slimi noemt de volgende boodschappen:

1. De Beweging Al Adl wa al Ihsan is de krachtigste beweging in Marokko als het gaat om mensen de straat op krijgen.

2. Marokko betaalt nu de prijs voor zeven maanden partijpolitiek geharrewar bij de vorming van de nieuwe regering.

3. Marokko betaalt nu de prijs voor 5 jaar politieke strijd tussen de regering Benkirane en de oppositie. Wat er nu gebeurt is het resultaat van het slechte presteren van de regering en van de oppositiepartijen.

4. De protestbeweging die nu ontstaat zou wel eens gevaarlijker kunnen zijn dan de 20-Februari beweging in 2011. De sociaal-economische eisen van de huidige beweging zijn nog betrekkelijk eenvoudig in te willigen, maar als het een politieke beweging wordt kan het heel makkelijk ontvankelijk worden voor een binnenlandse of buitenlandse doorbraak.

5. Als de staat tussenpersonen als vakbonden en politieke partijen om zeep helpt, komt de staat zelf oog in oog te staan met de mensen op straat. De gekozen vertegenwoordigers blijken de protesterende bewoners niet te vertegenwoordigen. Er zouden in de protesterende regio’s nieuwe verkiezingen moeten worden gehouden zodat er personen worden gekozen die wel representatief zijn.

6. Het Marokko van 2017 is niet het Marokko van 2011. Marokko is nu een regionale machtsfactor (in Afrika; jh) geworden. De staat moet nu interne sociaal-economische problemen oplossen anders zullen die de regionale rol van Marokko kunnen verzwakken.

Ik hecht eraan dit soort berichten door te geven in Nederland want er is in Nederland een grote betrokkenheid bij de protesten in de Rif, maar door die grote betrokkenheid is er weinig emotionele afstand om de zaken in breder perspectief te bekijken. Voeg daar nog bij dat de meeste Marokkaanse Nederlanders de berichtgeving in Marokko maar in zeer beperkte mate kunnen volgen omdat velen geen Arabisch en geen Frans kunnen lezen. Men leest dan alleen verslagen van gebeurtenissen maar geen analyses van de achtergronden. Ik hoop via dit kanaal daar wat aan toe te voegen.

Volg mij ook op Twitter want daar stuur ik ook dagelijks berichten rond uit de Marokkaanse media, en met name van de websites Hespress, Lakome in het Arabisch en Telquel, Le Desk, Huffington Post Maghreb (Frans).

Bron: http://www.hespress.com/orbites/353921.html

Leider islamitische beweging Al Adl wa al Ihsan spreekt zich uit over onrust in Marokko

Mohammed Abbadi is de leider van de islamitische beweging Al Adl wa Al Ihsan (Gerechtigheid en Weldoening). De beweging is groot geworden onder Sheikh Yassine, die in 2012 overleed en door Abbadi is opgevolgd. In 2011 werkte de beweging samen met de 20 februari beweging in de protesten die in het hele land plaatsvonden. Abbadi komt zelf uit El Hoceima.

Hespress citeerde uit een video-interview met Abbadi op de website van de Al Adl beweging. Ik heb weer wat uitspraken van Abbadi uit het artikel van Hespress geselecteerd. Het geeft m.i. een goede samenvatting van zijn ideeën over de huidige situatie in Marokko. Het is wederom een illustratie dat in het huidige Marokko veel gezegd en geschreven mag en kan worden.

Abbadi heeft scherpe kritiek op het huidige beleid m.b.t. de protesten. “We zitten op de krater van een vulkaan”.

 Oorzaak van de situatie: macht bij één persoon en monopoliseren van de rijkdom (bodemschatten etc.).

Stabiliteit is alleen mogelijk met rechtvaardigheid en rechtvaardigheid is de basis van de macht. Druk uitoefenen moet wel leiden tot een explosie.

Marokko wordt nog geregeerd door een autocratisch/despotisch regime dat alle macht in één hand heeft verzameld.

Er is onrecht en tirannie/despotisme in alle aspecten van het leven.

Alle grote economische projecten zijn ingenomen door het regime en dat wil niet dat iemand ermee kan concurreren.

Mensenrechten staan onder druk: de pers is gebreideld, organisaties mogen slechts binnen een bepaalde bandbreedte opereren, demonstraties worden onderdrukt.

Als je macht en de rijkdom samenvoegt krijg je een rampzalige toestand. Als je aan despotisme het bezit van de rijkdom toevoegt leidt dat tot vernieling van de samenleving.

Democratie is in ons land alleen een buitenkant voor de buitenwereld. De grondwet van 2011 heeft tot geen enkele verandering geleid want de nieuwe grondwet kwam niet voort uit politieke wil, maar alleen om de eisen van de 20 februaribeweging te omzeilen.

Over de Rif (Abbadi komt zelf uit El Hoceima; jh): het gebied is door het migratiebeleid ontvolkt, drugseconomie is gedoogd, de Rif is sterker gemarginaliseerd dan andere regio’s en dat beleid was opzettelijk.

De protesten zullen zich verder uitbreiden over Marokko.

Bron: http://www.hespress.com/orbites/353062.html

Berichtgeving over de onrust in de Rif, Marokko

Nog wat vertalingen van kopregels van berichten van Marokkaanse websites. Een ding kan daar in elk geval uit blijken: in Marokko bestaat flinke persvrijheid. Elke mening kan worden opgeschreven op sites als hespress.com of lakome2.com. Hespress heeft vaker analyserende artikelen en opiniestukken van academici etc. Of dergelijke berichtgeving ook in de mainstream media in Marokko terecht komt is een ander verhaal.

Hier weer een selectie van berichten van Hespress van vandaag, 8 juni 2017.

Onthutsende details over arrestatie Zefzafi: gejuich van de politiemensen en afgeluisterde telefoon.

Hierin details van het verhoor van Zefzafi voor de rechter-commissaris, waarin hij o.a. zegt: wij gaan de straat op met sociale en economische eisen, NIET voor afscheiding vd #Rif van #Marokko

Hij ontkent contacten te hebben met Polisario en is zeer kritisch op Algerije zegt hij.

Hij zou 2700 dirham = 250 € uit het buitenland hebben ontvangen. Hij zegt van een kennis.

http://www.hespress.com/societe/353181.html

Mars ter ondersteuning van de Rif-beweging: Al Adal wa Al Ihsan is aanwezig, de PJD afwezig.

http://www.hespress.com/regions/353267.html

‘Professionals’ in avondmars tegen fitna te Larache.

Mars tegen fitna (verdeeldheid) en separatisme. Veel Marokkaanse vlaggen en nationalist. leuzen.

http://www.hespress.com/regions/353340.html

Activisten El Hoceima dreigen met escalatie maar houden vast aan geweldloosheid.

http://www.hespress.com/regions/353333.html

Verbod op een demo in Imzouren (vlakbij El Hoceima; jh) voor vrijlating van de arrestanten

http://www.hespress.com/regions/353334.html

Gemeenteraadslid (regio Nador; jh) stapt op vanwege Rif-beweging

http://www.hespress.com/regions/353324.html

Minder leiders Rif-beweging te midden van initiatieven om de spanning in El Hoceima te beperken.

http://www.hespress.com/regions/353180.html

Cilia(?) (nom de guerre van Salima Ziyani; jh), rebel die de zorgen van de Rif draagt en valse beloftes bestrijdt.

http://www.hespress.com/societe/353206.html

Families van de arrestanten werpen beschuldigingen van separatisme ver af van de Rif-beweging.

http://www.hespress.com/societe/353311.html

PPS-bestuurders (of leden?) (PPS is regeringspartij; jh) vragen om een eerlijk en rechtvaardig proces voor de arrestanten uit de Rif.

http://www.hespress.com/societe/353256.html

Isolatiecellen doemen op voor Zefzafi en zijn maten in de Oukacha gevangenis (Casablanca; jh).

http://www.hespress.com/societe/353274.html

Academicus: roept op tot beheersen van de Rif-beweging door interventie van de koning

http://www.hespress.com/orbites/353345.html

Bousrif (journalist?): De staat onderwerpt het volk en de regering gaat in tegen de wil van het volk.

http://www.hespress.com/orbites/353230.html

De crisis in de Rif en de uitdagingen van ontspanning: tussen de hamer van de wet en het aambeeld van het recht.

http://www.hespress.com/orbites/353249.html

In de marge van de volksbeweging in de Rif: het begrip vaderland en burgerschap.

http://www.hespress.com/orbites/353197.html

Jurist somt de schendingen van de wet op die de arrestatie van Zefzafi en zijn companen ongeldig maken.

http://www.hespress.com/orbites/353094.html

De peilers van de social movements in de Rif: de constante van de politiek en de variabele van de ontwikkeling.

http://www.hespress.com/orbites/352962.html

Leider van Al Adl beweging en de Rif-beweging: druk uitoefenen leidt tot een explosie, rechtvaardigheid is de basis van de macht(?)

http://www.hespress.com/orbites/353062.html

(Misschien kom ik later nog met wat citaten uit dit bericht).

Interview met Karim Tazi, zakenman en sympathisant Rif-beweging

Karim Tazi, (zeer) geslaagd zakenman en sympathisant van de 20 Februari beweging in 2011 en nu sympathisant van de Rif-beweging heeft vandaag een interview gegeven aan de krant  Akhbar al Youm, Hespress citeert uit dat interview. En ik ga daar weer een paar citaten uit vertalen/samenvatten.

De protesten zijn het resultaat van het politieke model dat we hebben geërfd van Hassan II en (diens minister van BiZa) El Basri.

Dat systeem was gebaseerd op 5 peilers: 1 Veiligheid (politie en veiligheidsdiensten), die zijn nog altijd sterker dan nodig, 2 Religie, en daar hebben de mensen problemen mee als religie wordt ingezet in politiek, tegen de Rif-beweging, dan verliest deze peiler zijn arbitrale rol. 3 Controle van de media, 4 Controle van de economie, 5 Vertrouwen op de bestuurlijke politieke partijen en spionnen.

Alles wordt bespioneerd in dit land, ook onderlinge telefoongesprekken van de elite. Daarom zijn de elite en de oppositie voortdurend bang.

Het politieke model gebaseerd op de veiligheidsobsessie en het economische model gebaseerd op investeringen in grote infrastructurele projecten en het doden van het individueel initiatief hebben tot falen geleid.

Het probleem van Marokko is geconcentreerd in het feit dat er geen vrijheid, geen democratie en geen vitale economie is die de woede van de mensen kan absorberen. Het is die veiligheidsobsessie die ons in deze impasse heeft gebracht. De staat staat nu op gespannen voet met iedereen, met een aantal partijen, met de civil society, met de islamisten buiten de instituties (zoals Al Adl wa al Ihsan), met de onafhankelijke pers en met alle vitale krachten in het land.

Het proces tegen (o.a.) prof. Maâti Monjib is een voorbeeld van de ‘oorlog’ tegen civil society. Monjib heeft echt niets gedaan dat de nationale veiligheid aantast.

Bron: http://lakome2.com/politique/27882.html
#Rif #Marokko

Onrust in Marokko

4 juni:
http://lakome2.com/politique/27749.html

Lange lijst beschuldigingen tegen leden Rif-beweging:

Opzettelijke brandstichting in een schip (tanker?)

Poging tot doodslag

Aantasting nationale veiligheid

Aannemen van geldbedragen om er propaganda mee te bedrijven teneinde de nationale eenheid te schaden en het medeplegen hiervan.

Verbergen van een persoon gezocht voor een misdrijf

Provocatie tegen de nationale territoriale eenheid (separatisme dus; jh)

Andere strafbare feiten.

Er verschijnen op internet veel berichten over de onrust in Marokko. Het is voor mij niet te doen ze allemaal te lezen en over de inhoud te rapporteren.

Ik heb er daarom voor gekozen van een aantal berichten alleen de kopregels uit het Arabisch te vertalen. Dat geeft ook wel een indruk van wat er gaande is.

Vrijwel alle berichten komen van de Arabischtalige sites Hespress en Lakome.

Berichten 2 juni

Verdedigingscommittee van de Rif-arrestanten: We weten niet hoe het is met Zefzafi of zijn gezondheid, de arrestaties gaan door.

Noual Benaissa, (nieuwe) leider (vr) van de Rif beweging: De politie heeft mijn vader bang gemaakt. De beweging gaat door en de miljoenenmars krijgt veel belangstelling.

Benabdellah (minister, PPS): wat er gebeurt is een uitdrukking van het falen van het project dat is gestart om de onafhankelijkheid en geloofwaardigheid van de politieke partijen te schaden. (toelichting op Benabdellah in https://www.nieuwwij.nl/opinie/wat-er-aan-de-hand-de-marokkaanse-rif/)

De beweging wordt sterker.. Voor de zesde dag op rij een massale mars in El Hoceima tegen hogra (vernedering), met als eis de vrijlating van de gearresteerden. (uitleg hogra in https://www.nieuwwij.nl/opinie/wat-er-aan-de-hand-de-marokkaanse-rif/)

Linkse federatie eist vrijlating van de arrestanten en veroordeelt de gewelddadige interventies en het bestempelen (van de beweging) tot verraders.

Benkirane (vorige premier, partijleider regeringspartij PJD) verbiedt partijafdeling El Hoceima gegevens van de partij over de Rif beweging te verspreiden.

Naji (socioloog ): de makhzen bedreigt de nationale eenheid, de tijd van illusie is voorbij, het tijdstip van de waarheid is gekomen. (uitleg makhzen in https://www.nieuwwij.nl/opinie/wat-er-aan-de-hand-de-marokkaanse-rif/)

Advocaat: het zijn er 31, we hebben Zefzafi niet mogen bezoeken. De arrestanten zullen worden overgebracht naar El Hoceima (uit Casablanca; jh)

Uit El Hoceima.. grote deelname aan algemene staking van winkeliers voor de vrijlating van de arrestanten.

Er waren 71 arrestaties… Aujjar (min. Justitie): de menselijke kant is in acht genomen tijdens de vervolging van de Rif activisten.

Ministerie van BiZa ontkent de dreiging van sommige ME’ers in Imzouren dat ze zich collectief zouden terugtrekken.

De zesde dag: duizenden in Imzouren eisen onmiddellijke vrijlating van de arrestanten en inwilliging van de eisen van de bewoners.

Spanje roept Marokko op tot dialoog en respect voor de wet in zijn omgang met de protesten in de Rif.

Autoriteiten El Hoceima: iedereen die winkeliers bedreigt om hen hun winkels te laten sluiten zal worden gearresteerd.

Beweringen over marteling en geweld tegen de demonstranten.. Minister El Khalfi (woordvoerder regering): De regering bezigt de taal van dialoog en respecteert de rechten van de arrestanten.

Juristen vragen om een onderzoek naar de beweringen dat de arrestanten van de Rif beweging gemarteld zouden zijn.

Na zijn provocerende periode van stilzwijgen: El Othmani (premier): Ik heb een bijeenkomst gehad met Laftit (min. BiZa) en Aujjar (min. Justitie) over de Rif beweging.

Scheldpartij en geweld tegen een vreedzame manifestatie in Meknes uit solidariteit met de Rif beweging.. Organisaties bekritiseren de repressie.

Naoual Benaissa, leidster van de Rif beweging na Zefzafi, geeft zichzelf over aan de politie en wordt weer vrijgelaten.

2 juni deel 2

Discourses m.b.t. de Rif beweging : als verraad bestempelen, tot geweld verheffen (تعنيف), solidariteit, bangmakerij.

Gougas (journalist?): de leuzen zijn groepsbrandstof dat de protesten in Marokko opstookt.

Chakir (academicus?): de Rif is getroffen door economische ontberingen en politieke verwaarlozing.

Zefzafi is (symbolisch) aanwezig bij de protesten in El Hoceima. Vrijlating arrestanten geëist.

Solidariteitsbijeenkomst in Tanger ontaardt in kat en muis spel (met politie)

Nasser Zefzafi: activist die de harten van de Riffijnen heeft geraakt en de makhzen pijnigt.

Berichten 1 juni

El Othmani (premier) krijgt zijn stem (tong) terug: “ingaan op de eisen van El Hoceima voor zover mogelijk is.”

De Mouvement Populaire (pol. partij) veroordeelt misbruik/exploitatie van de eisen van de Rif beweging.

politieke partijen wijzen af om de Riffijnen als verraders te bestempelen en ze sturen een witboek aan de koning.

moeder van Zefzafi: We hebben geen hekel aan de koning. De dood is voor mijn zoon makkelijker dan gevangenisstraf.

Een civiel initiatief (groep mensen) steunt de rechtvaardige eisen van de Rif beweging.

Hackers hacken een overheidssite vanwege Zefzafi.

Oproepen tot protest uit solidariteit met de Rif beweging gaan door.

Centrum (voor ontwikkeling van de Rif) maakt bekend de families van de arrestanten van de Rif beweging op te vangen.

Juristen roepen op tot het vormen van een nationaal front om de Rif beweging te steunen.

OM verlengt de voorlopige hechtenis van Zefzafi en degenen die bij hem zijn.

Onrust in de Marokkaanse Rif

1 mei
Mijn visie op de gebeurtenissen in de Rif
Op de website NieuwWij heb ik een uitgebreid stuk geschreven over de toestand in de Rif en in de rest van Marokko. Met ook nog een kleine zijstap naar Tunesië.
Veel leesplezier en ik ben benieuwd naar de reacties.
https://www.nieuwwij.nl/opinie/wat-er-aan-de-hand-de-marokkaanse-rif/


30 mei:

Het incident in de moskee op vrijdag 26 mei

Uit meer dan één bron heb ik begrepen dat Zefzafi vrijdag niet voor het gebed in de moskee aanwezig was. Hij hoorde van anderen dat de imam tijdens het eerste deel van zijn preek het over fitna (verdeelheid, tweedracht, tweespalt) had. Toen is hij de moskee binnengegaan en heeft hij daar de imam voor onderbroken. Die imam pauzeerde net even tussen het eerste en tweede deel van zijn preek.

De tekst van die preek, vanuit Rabat naar El Hoceima gestuurd, staat hier: https://www.medias24.com/MAROC/NATION/POLITIQUE/173788-Reconstitution.-Ce-que-l-imam-a-reellement-dit-a-Al-Hoceima-document.html#/5/

Er wordt niet specifiek over rellen of protesten in El Hoceima gesproken in de preek, maar meer in het algemeen. Als ik dat lees zie ik een paar interessante passages. De rest is retoriek en veel islamitische formuleringen.

…In ons land (Marokko) is er relatieve rust, in vergelijking met andere Arabische landen…

…Een ware gelovige laat zich niet inspireren door berichten op bijv. internet of satellietzenders …

… Een verstandige gelovige is verantwoordelijk voor elke individueel gedrag of groepsgedrag (كل مؤمن عاقل ....) en van hem wordt verlangd dat hij weet (herkent) wie handelt om fitna te creëren, zodat hij zo’n persoon kan vermijden. Niets in onze godsdienst rechtvaardigt of staat toe dat bezittingen worden vernield, geld (bezittingen) worden geroofd, of dingen van mensen kapotgemaakt, wegen worden geblokkeerd, woorden worden verdraaid (?) (تفريق الكلمة), en het land uiteindelijk naar de vernieling gaat. De religie accepteert geen enkel radicalisme in woord of daad, goed compenseert geen kwaad, hoe ernstig ook(?).

Aanzetten tot opstand en ordeverstoringen, door leugens en listen en bedrog, door misbruik te maken van de media voor onbetamelijke doelen, dat alles is een slechte zaak waar je je van moet onthouden volgens de uitspraak van de profeet: …. (anders kom je bij de poorten van de hel o.i.d.).

In deel 2, dat de imam door alle onrust niet heeft kunnen uitspreken, wordt nog de steun gevraagd voor de koning, de kroonprins en de broer van de koning.

De Marokkaanse autoriteiten willen dat de moskeeën geen toneel van politieke activiteiten zijn. Dat Zefzafi de vrijdagpreek (khutba) heeft onderbroken is in de ogen van veel Marokkaanse moslims, en van de autoriteiten, een ernstige zaak. Dat er n.a.v. dit gebeuren een arrestatiebevel zou komen heeft waarschijnlijk weinigen verbaasd.

Je kunt er tegenin brengen dat de autoriteiten zelf ook politiek bedreven door deze preek aan de imams in El Hoceima voor te schrijven. Anderzijds is de tekst niet zeer specifiek en grotendeels zou het ook een preek tegen radicalisering en extremisme kunnen zijn.

Maar er is gebeurd wat er is gebeurd. N.a.v. deze feiten is Zefzafi op maandag 29 mei gearresteerd.

=====

Van 16 pagina’s op startpagina Lakome2.com  gaan er 12 over de protesten in de Rif, en wat dat in de rest van Marokko losmaakt.

Een snelle vertaling van de kopregels bij die berichten:

An-Nahj ad-dimoqratiy (linkse politieke partij) roept op de volksprotesten uit te breiden naar andere regio’s in Marokko, als reactie op de onderdrukking van de autoriteiten.
http://lakome2.com/politique/27511.html

De politieke partijen PJD (regeringspartij), Istiqlal (oppositie) en USFP (regering) houden minister Laftit (BiZa) verantwoordelijk voor het afglijden van het land naar onbekende (toekomst)
http://lakome2.com/politique/27509.html

Rif beweging: protestmarsen in Imzouren, El Araoui, Nador, El Hoceima. Berechting (voorgeleiding? Onderzoek?) van de arrestanten op 30 mei.
http://lakome2.com/politique/27505.html

Marokkaanse mensenrechten organisatie (AMDH) houdt de staat verantwoordelijk voor de gevaarlijke escalatie in de Rif. Aantal arrestanten staat op 45.
http://lakome2.com/politique/27506.html

Nabil Ahamjik… de dinamo van de Rif-beweging roept op de straat op te gaan maar vredelievend (geweldloos) te blijven.

http://lakome2.com/politique/27500.html

Jeugd- en rechtenorganisaties vragen de wet te respecteren bij het onderzoek naar de arrestanten van de Rif-beweging.
http://lakome2.com/politique/27496.html

Begin van de ondervragingen (voorgeleiding?) in El Hoceima. De advocaten van de arrestanten zeggen dat hun cliënten zijn geslagen, uitgescholden en beledigd.
http://lakome2.com/politique/27494.html

In een sfeer van verhitting en spanning: de Regioraad (van El Hoceima, voorgezeten door Elias El Omari-foto, tevens leider oppositiepartij PAM) roept op tot een nationaal debat over de protesten in de Rif.
http://lakome2.com/politique/27493.html

Politicius van Istiqlal (oppositie): de arrestatie van Zefzafi zal zijn positie als leider van de beweging versterken en hem tot icoon van de Rif-beweging maken.
http://lakome2.com/politique/27492.html

Handtekeningenactie gericht op EU-delegatie (‘ambassade’ van de EU in Rabat) waarin de vrijlating van de arrestanten van de Rif-beweging wordt geëist.
http://lakome2.com/politique/27491.html

El Omari (leider oppositiepartij PAM en voorzitter regionale raad El Hoceima): mijn stilzwijgen over de gebeurtenissen in de Rif is een overwinning voor de bewoners. Ik heb de regering gewaarschuwd te luisteren voor het te laat is.
http://lakome2.com/politique/27488.html

Beweging in Taounate bereidt een protestgolf voor en verklaart zich solidair met de Rif-beweging.
http://lakome2.com/politique/27486.html

17 mei:

Leiders van coalitiepartijen in Marokko zijn bij elkaar geweest om de situatie in de Rif (i.h.b. El Hoceima) te bespreken. Er is daar al maanden sprake van onrust en protestacties. De partijleiders hebben die situatie omschreven als: separatistisch (de Riffijnen zouden autonomie of zelfs onafhankelijkheid willen), ingaand tegen de nationale belangen, en ze zouden een buitenlandse agenda (Algerije?) dienen.

Verschillende politieke partijen veroordelen de benadering van de regering (Ministerie van Binnenlandse Zaken) vanuit de invalshoek van veiligheid. Dat zal de crisis eerder verergeren. Ga met de mensen in dialoog en luister naar ze zeggen o.a. Istiqlal en PSU (oppositie). De PJD (grootste regeringspartij) zegt niet als partij bij de meeting aanwezig te zijn geweest (wel was PJD-premier El Othmani er) en dus niet verantwoordelijk te zijn voor de typeringen.

In El Hoceima was gisteren direct weer een protest tegen de beschuldigingen vanuit Rabat. Hier werd opgeroepen tot berechting van corrupte bestuurders, waaronder twee huidige ministers (Hassad die tot recent op BiZa zat, en Akhennouche die nog steeds op L&V zit). Er is opgeroepen tot een algemene staking donderdag.

(Dit is een sterk samengevatte weergave van een aantal berichten op lakome2.com van woensdag 17 mei 2017).

Marokko heeft een nieuwe regering

Marokko heeft eindelijk een nieuwe regering. De verkiezingen waren op 7 oktober vorig jaar. Dat het zo lang duurt is in Marokko vrij ongebruikelijk.
De islamitische partij PJD won de verkiezingen en kwam als grootste uit de bus. Dat betekent volgens de Marokkaanse grondwet dat die partij ook de premier levert en een coalitie kan samenstellen.
De vorige premier, Abdelilah Benkirane, werd met die taak belast door de koning.
Maar het duurde vele maanden omdat andere partijen met eisen kwamen die voor Benkirane niet acceptabel waren.
In maart greep de koning in door Benkirane van zijn taak te ontheffen en de tweede man van de PJD te benoemen tot premier en formateur: Saad Eddin El Othmani.
Die slaagde er in recordtijd in een nieuwe regering te vormen.

Ik was vooral benieuwd naar de reacties hierop. Ik zal af en toe een update plaatsen, direct hieronder.

12 april
Analyse van de journalist Mohamed Ettayea(?) (محمد الطائع)
Hier is de link naar het artikel met het origineel in het Arabisch:
http://www.hespress.com/orbites/345643.html

Mijn (zeer verkorte) samenvatting:

Heeft Saad Eddine El Othmani de partij verraden? Nee het partijkader, dus niet alleen El Othmani, heeft de regels van de partij verraden.

Er is sprake van een nationale reddingscoalitie onder rechtstreeks toezicht van het paleis.

De USFP, oorzaak van de blokkering onder formatie Benkirane, heeft vrijwel niets binnengehaald qua ministersposten.

De grootste verrassingen zijn minister Laftit van Binnenlandse Zaken en Hassad (tot vorige week Binnenlandse Zaken) op Onderwijs.

Er is feitelijk sprake van twee parallele regeringen/kabinetten. Een kernkabinet met strategische ministeries en soevereiniteitsministeries (waar de koning de ministers benoemt, niet noodzakelijk behorend tot coalitiepartijen). Daar vinden we de ‘paleisgetrouwe’ partijen als RNI, PPS, UC en technocraten. We hebben het dan over Binnenlandse Zaken, Buitenlandse Zaken, Godsdienstzaken, Huisvesting, Landbouw, Water, Industrie, Handel, Technologie, Defensie, Veiligheid, Justitie, Toerisme, Gezondheid.

En er is een tweede regering van ‘ministeries van Openingsplechtigheden en Handel in Praatjes’. Deze posten stellen niets voor.  En hier vinden we ALLE PJD-ministers (PJD is grootste partij en levert de premier).

Hoe heeft het zover kunnen komen? Voorheen durfde de PJD niet eens te dromen van regeringsverantwoordelijkheid. Maar door de Arabische Lente in 2011 kregen ze het in de schoot geworpen. Maar nu hebben ze niet de moed om terug in de oppositie te gaan.

Oud-premier Benkirane is in een zijn eentje de helft van de PJD, en daarom moest hij het veld ruimen.

Twee derde van de Marokkaanse bevolking heeft NIET gestemd op 7 oktober. Dat is het echte nieuws. Er is geen vertrouwen meer in de politici, de vakbonden of de elite. De show van de politici in de afgelopen 5 jaar heeft de mensen laten lachen en hen cynisch gemaakt.

In deze regering hebben de volgende partijen verloren: Istiqlal, PAM, USFP, en natuurlijk de PJD. In deze regering zijn de boycoters van de verkiezingen beter vertegenwoordigd dan de politieke partijen.

11 april
Hieronder samenvattend de reactie van een kritisch academicus prof. Maâti Monjib (die al een paar jaar in een rechtszaak is verwikkeld vanwege zijn activiteiten, en die een contact was van het NIMAR).

Hier is de link naar het artikel met het origineel in het Arabisch:
http://www.hespress.com/orbites/346070.html

En hier mijn, puntsgewijze, samenvatting van wat Monjib te melden heeft:

Prof. Maati Monjib over nieuwe regering #Marokko.

Benoeming El Othmani tot premier, door koning, was om Benkirane te straffen.

Wijze waarop El Othmani onderhandeld heeft is niet transparant en democratisch, hij heeft zijn eigen partij niet op de hoogte gehouden van de onderhandelingen.

El Othmani (PJD) heeft met Akhennouche (RNI) onderhandeld in de wetenschap dat laatste door paleis gesteund wordt (en anderen, waaronder de PJD) niet.

Voor coalitie waren maar 3 partijen nodig, maar PJD is nu ondergesneeuwd in coalitie van 6 partijen.

Akhennouche vertegenwoordigt de facto ook de PAM, daardoor is hij groter dan de PJD, en dus machtiger in de coalitie.

Partijen zijn in de coalitie niet evenredig vertegenwoordigd: PJD (grootste partij) heeft onbelangrijke ministeries gekregen. De leider van die grootste partij is nu niet de regeringsleider.

De PJD heeft zich nederig opgesteld.

Met partijlidmaatschappen van verschillende ministers zijn vreemde dingen gebeurd.

Regering zal alleen de volledige periode volmaken als de PJD de eenheid weet te bewaren na deze roerige periode van coalitievorming.

Er staan vele reacties onder het artikel, te veel om allemaal te gaan lezen.